نگرشی بر قابلیت‌های توسعه کشت برنج هوازی در شرایط بحران کمبود آب در ایران

پدیده تغییر اقلیم و گرم شدن زمین منجر به بروز تغییرات آب و هوایی شدید از جمله وقوع خشکسالی‌ در اغلب مناطق کره زمین شده است و تنش خشکی حاصل از آن از جمله عوامل مهم محدود کننده در کشت محصولات زراعی و تهدید پایداری تولید آنها، به ویژه برنج محسوب می‌شود. با توجه به اینکه کشت و کار برنج در اغلب مناطق برنج‌خیز دنیا و از جمله ایران مبتنی بر آبیاری دائم (Irrigated-lowland with continous submergence) است، ضرورت تغییر اساسی و توسعه روش‌های مناسبی از کشت برنج در مناطق تحت بحران و یا در معرض خطر که آب کمتری مصرف کرده و در عین حال عملکرد مناسبی نیز تولید نماید، اجتناب ناپذیر نموده است. از این‌رو تغییر شیوه زراعت از غرقابی به هوازی با استفاده از ژنوتیپ‌های خاصی از برنج به نام "برنج‌های هوازی" که بذر آنها به صورت خشک و در خاک غیر غرقاب و کاملاً زه‌کشی شده، بدون گِلخرابی و غیر اشباع کشت شده و عملکرد مناسبی تولید می‌کنند، می‌تواند در حفظ و پایداری تولید برنج در شرایط کشور مورد توجه قرار گیرد. نتایج تحقیقات اخیر نشان داده است که عملکرد دانه برخی از ارقام برنج هوازی با مصرف 50 درصد آب کمتر (در مقایسه با آبیاری مرسوم غرقابی)، حدود 11 تن در هکتار بوده است. در ایران نیز نتایج آزمایش‌های مقدماتی مربوط به کشت و کار ژنوتیپ‌های برنج هوازی نشان داده است که این ژنوتیپ‌ها ضمن دارا بودن عملکرد دانه مناسب، امکان تغییر الگوی کشت از غرقابی به هوازی در مناطق مواجه با خطر کم‌آبی و حفظ تولید برنج در شرایط بحران آبی را فراهم می‌کنند. در این مقاله قابلیت‌های کشت و توسعه ارقام برنج هوازی و امکان تغییر شیوه زراعت برنج از غرقابی به هوازی در جهان و ایران به صورت اجمالی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.